Kan Gud bevisast?

I ein kvardagsleg diskusjon om Gud kan ein ofte høyre ein ateist seie at Gud ikkje kan bevisast, og at det difor er irrasjonelt å tru på Gud. Til det svarar ofte den gudstruande med det like dårlege svaret at Gud ikkje kan motbevisast heller. Så kjem ein ikkje stort lenger i den diskusjonen. Men er det slik at Gud ikkje kan bevisast? Og må ein bevise Gud for at det skal vere rasjonelt å tru på han?

Matematisk prov

Først er det nødvendig å påpeike at det å kome fram til ei sanning, altså å bevise noko, kan og må skje på ulike måtar utifrå kva ein prøver å bevise. Dersom eg påstår at eg bur i eit grønt hus, kan du ganske enkelt skjekke ved å oppsøke huset mitt og sjå om det er grønt, dette er eit empirisk bevis (les om avgrensingane til empiri her). Om eg derimot skulle påstå at vikingane åt graut på tysdagar er det ikkje like enkelt å gå for å sjekke det. Endå meir spesielt blir det når ein skal bevise ikkje-fysiske ting, som til dømes om ein skal bevise at to partal gonga saman alltid blir eit partal. Då kan vi ikkje bruke empiriske observasjonar i det heile tatt, men må bevise det med rein logikk (a priori). Når ein skal diskutere Guds eksistens må ein på ein liknande måte bruke logiske argument, og ein må prøve å finne ut kva som er den beste teorien, teisme eller ateisme (merk at der finst fleire former for både teisme og ateisme, kvar av desse må forsvarast for seg). Det er ikkje sikkert at ein kan bevise med 100% sikkerheit at nokon av desse teoriane er sanne, men ein kan finne ut kva som er den mest sannsynlege teorien, og då er det sjølvsagt den som er mest rasjonelt å halde på.

Når ein skal finne ut kva som er den beste filosofiske teorien må ein sjå på det ein kallar koherens. Koherens tyder samanheng og er enkelt forklart i kva grad ein teori heng internt saman, ikkje har sjølvmotseiingar og i kor stor grad den kan forklare eksterne data (t.d. frå empiriske observasjonar). Ein god teori kan ikkje motseie seg sjølv, og den bør kunne forklare mest mogleg av dei fakta vi veit om verda på ein så sannsynleg måte som mogleg. Ein kan kanskje drage ein parallell her til teoriar innan fysikken, der ein t.d. på 1400-tallet diskuterte om det var ein heliosentrisk eller geosentrisk modell som best kunne forklare rørslene til himmellekamane, og det var nettopp fordi den heliosentriske modellen forklarte dette betre at den etter kvart vart akseptert som sann. Det må også påpeikast at om ein teori har visse manglar, kan den framleis vere betre enn alternativa, og då vil det vere rasjonelt å halde på teorien, inntil ein eventuell betre teori har kome. Kanskje kan t.d. naturalistisk ateisme forklare liding betre enn kristendom, men kristendomen vil framleis vere betre om den kan forklare fleire forhold på ein betre måte. Ein kan difor ikkje utelukkande sjå på enkeltargument, men må sjå på teorien i sin heilheit.

Enkeltargumenta er likevel viktige å sjå på, for å kunne sjå kva for nokre teoriar som best kan svare på desse. Det har i over 2000 år vore argumentert for og mot guds eksistens, og vi har difor mange ulike argument av varierande styrke. Argument for Gud bli gjerne kalla gudsbevis og i kristen tradisjon har ein m.a. kosmologiske, ontologiske, historiske og moralske gudsbevis (mange av desse finn vi òg i andre former for teisme) i tillegg til mange andre. Nokre av desse baserer seg på rein logikk (a priori), andre har empiriske observasjonar i premissa (a posteriori). Dei fleste brukar logisk deduksjon, slik som i matematiske bevis. Enkelte gudsbevis baserer seg òg på sannsyn, til dømes argumentet om fininnstilling. Eg kan ikkje forklare alle desse gudsbevisa i denne bloggposten, men det er ikkje usannsynleg at eg kjem tilbake til nokre av dei. På same måten som teistane har sine gudsbevis, finst det også argument mot gud. Det mest kjente av desse er «det ondes problem».

Det bør også nemnast at enkelte avviser alle teoriar fordi dei alle er mangelfulle og/eller manglar sikre bevis. Dette er riktig nok ein feil, for det blir det same som å seie at inga forklaring er betre enn ei noko mangelfull forklaring. Det er aldri ein god ting å unngå forklaringar på faktiske spørsmål. Sjølv om fysikarar av og til gjer feil er det ingen god idé å avvise fysikk, t.d. har Newton sine lover vist seg å vere svært nyttige, sjølv om Einstein sin relativitetsteori, som motseier delar av Newton, har vist seg å vere betre på ein del områder. Tilsvarande er det ingen god idé å ikkje svare på spørsmål som «kva er den djupaste verkelegheita?» eller «kvifor eksisterer noko?». Enten du er ateist eller teist er du like forplikta til å gi ei forklaring på slike spørsmål, og slik kan ein samanlikne kven som gir dei beste svara. Det er med andre ord ikkje godt nok å avvise ein teori, utan å kome med ein alternativ måte å forklare dataa på.

Det er difor mitt syn at spørsmålet om Gud eksisterer ikkje berre er vill gjetting. Sjølv om ein ikkje kan bevise Gud med 100% sikkerheit finst det gode grunnar til å tru at Gud eksisterer (og sjølvsagt nokre grunnar til å tru at han ikkje gjer det), og eg trur personleg at kristendom er ein betre teori enn dei alternative teoriane, t.d. naturalisme som truleg er det beste ateistiske alternativet. Eg vil seinare sjå på nokre grunnar til dette.