Problemet med moderne etikk - og eit alternativ

Sjå for deg at naturvitskapen får skulda for ei stor katastrofe. Verdas regjeringar gjer det dei kan for å kvitte seg med vitskapen. Vitskapsmenn blir forfølgde, bøker brent, utstyr øydelagd. Mange år seinare prøvar nokon å rekonstruere vitskapen, men no har dei berre fragment igjen – utstyr dei ikkje veit korleis dei skal bruke, ord dei ikkje skjønar tydinga av. Det dei endar opp med å drive med, sjølv om dei brukar vitskapleg utstyr og vitskaplege ord, er slett ikkje vitskap i det heile. Det verkar nok som eit fjernt scenario, men akkurat dette er det som har skjedd med moralfilosofien.

Dette er ei oppsummering av innleiinga til After Virtue av Alasdair MacIntyre, ein av dei største nolevande moralfilosofane. Eg kan ikkje i denne teksten forklare heile hans teori, då må de nesten lese boka hans, som eg sterkt anbefaler, men eg vil prøve å påpeike nokre element som gjer at moderne måtar å tenke om moral på ikkje er tilfredsstillande, og ein alternativ måte å tenke om det på.

C.S. Lewis skildrar i Mere Christianity etikken som tredelt. Den første delen er den som handlar om korleis vi oppfører oss mot kvarandre, den relasjonelle delen. Den andre handlar om korleis vi behandlar oss sjølv, den interne delen. Og den tredje delen handlar om kva målet med handlingane våre er. I moderne tenking ser vi ofte at kun den første blir tatt stilling til, illustrert med påstandar som «Du kan gjere kva du vil, så lenge det ikkje skadar andre». Men dette blir ein heilt feil måte å tenke på, som vi kan sjå når vi brukar Lewis’ analogi om ein skipsflåte.

Sjå for deg ei skipsflåte som skal segle ein stad. Den reisa vil kunne mislykkast av fleire grunnar. Den første er dersom skipa kolliderer med kvarandre eller kjem i vegen for kvarandre, dette er den relasjonelle delen. Den andre er dersom eit eller fleire av skipa er skada, t.d. at roret ikkje fungerer som det skal, då vil heller ikkje flåten kunne fullføre reisa. Dette er den interne delen, og legg merke til at den påverkar den relasjonelle delen og vice versa. Dersom skipa stadig kolliderer vil dei bli skada og dersom skipa er skada er sjansen større for at dei kolliderer. Endå har vi riktig nok ikkje nemnt den tredje delen, og det er målet. Det er nemleg ikkje nok at dei seglar, utan å kollidere eller ha nokon form for intern skade, dersom dei endar opp ein heilt anna stad enn dei skal. Om dei skulle til New York og endar i Calcutta er reisa mislykka. Skipsflåta er sjølvsagt ein analogi på menneskeheita, men då er spørsmålet, kva er målet til menneskeheita?

«Ethics is the science which is to enable men to understand how they make the transition from [man-as-he-happens-to-be] to [man-as-he-could-be-if-he-realized-his-essential-nature]» skriv MacIntyre om den aristoteliske måten å forstå etikk på. Dette kan kanskje vere vanskeleg å forstå, utan å ha ei forståing av aristotelisk metafysikk, som eg diverre ikkje kan forklare godt i denne korte teksten. Men for å gjere det litt enkelt har alt ein «essensiell natur» som det i større eller mindre grad oppfyller. La oss bruke ein trekant som eksempel. Essensen til ein trekant er å ha tre beine sider og ein vinkelsum på 180°. Om eg teiknar ein trekant med blyant på eit papir vil eg nok ikkje klare å oppfylle denne essensen, og dermed er min trekant ikkje perfekt, men det er likevel ein trekant. På denne måten kan vi seie at nokre trekantar er betre enn andre trekantar fordi dei er nærare å oppfylle essensen av ein trekant.

Den essensielle naturen til eit menneske er riktig nok verken å ha tre sider eller ein vinkelsum på 180°. Her kjem vi nok ein gong inn på eit større filosofisk spørsmål, nemlig kva som er naturen til eit menneske. Men eg kjem til å ta utgangspunkt her i Aristoteles sitt syn på menneske og Aquinas si vidareføring av den, fordi den gir intuitivt meining, sjølv utan ei lengre forklaring. Aristoteles hevdar mennesket kan delast i tre nivå: det vegetative, som er det som det delar med alt levande, det animalske, som det delar med alle dyr, og det rasjonelle, som er unikt for mennesket. Det vegetative går ut på mellom anna evna til å tileigne seg næring og å reprodusere, det animalske går ut på evna til å røre seg og sanse og andre ting som følgjer av dette og det rasjonelle går ut på evna til å tenke abstrakt og ta frie val. Han har også eit hierarki, slik at det rasjonelle nivået er avhengig av det animalske og vegetative, men målet med dei animalske og vegetative nivåa vil vere å gjere slik at ein kan bruke det rasjonelle nivået.

Kvar av desse nivåa av den menneskelege naturen kan bli oppfylt. For å oppfylle det vegetative nivået må ein t.d. tileigne seg næring. Det animalske kan t.d. vere å oppdra barna sine. Men kva kan oppfylle det rasjonelle nivået, som er det høgaste nivået og dermed det ultimate målet? Her kjem Aquinas med ei liste med ting det ikkje kan vere: Det kan ikkje vere pengar, for det er ikkje godt i seg sjølv, men kan berre brukast som middel til å få noko godt, det kan ikkje vere ære eller berømmelse, for det er berre ein konsekvens av noko godt (eller noko som ikkje er godt), det kan ikkje vere makt, for det er eit middel og ikkje eit mål (og eit middel som kan brukast til mykje vondt), og det kan ikkje vere nyting, for dette er ein konsekvens av eit gode og ikkje eit gode i seg sjølv. Dette betyr ikkje at desse tinga ikkje kan vere gode, men dei kan ikkje vere det ultimate målet for menneske.

«Our ultimate end can only possibly be something ‘which lulls the appetite altogether’, beyond which nothing more could be desired, and thus something absolutly perfect. And ‘this is to be found’, Aquinas concludes ‘not in any creature, but in God alone’»

-Aquinas, Edward Feser

No har eg full forståing for at dette har gått litt fort fram, og at det ikkje er alle poenga som er grundig argumentert for, og at mange dermed ikkje vil akseptere konklusjonen min. Det er diverre vanskeleg å presentere heile filosofiske retningar i ein kort bloggtekst. Likevel håpar eg at eg påpeikt nokon problem med moderne etikk, og ein mogleg måte å løyse dette på, og i alle fall håpar eg har klart å presentere greitt korleis eg sjølv tenkjer om det, som i seg sjølv er fint for å unngå misforståingar. Det er nemleg vanskeleg å diskutere enkelte etiske spørsmål utan å forstå grunnlaget ein tenkjer utifrå.

Som ein oppsummering trur eg ein må forstå etikk som noko som handlar om både korleis ein oppfører seg mot andre, korleis ein behandlar seg sjølv og om ein bevegar seg mot det rette målet, som slik eg (og andre klassiske teistar) forstår det er Gud. Alle desse tre heng sjølvsagt saman, og må forståast som ein heilheit. For vi kan ikkje bevege oss mot Gud utan oppføre oss rett mot andre (eg snakkar no ikkje om frelse, og eg trur vi aldri klarer nokon av dei tre punkta fullt ut utan Gud), vi klarer ikkje oppføre oss rett mot andre dersom vi øydelegg oss sjølve og vi klarer ikkje behandle oss sjølve godt utan å vite kva målet vårt er. Eg trur alle tre punkta kan summerast opp i det siste, at etikk handlar om å bevege oss mot vårt ultimate mål, eller å realisere vår essensielle natur, som Aristoteles og Aquinas ville sagt, men denne tredelinga til Lewis kan gjere det litt enklare å forstå i praksis. Om dette høyrest meiningsfullt ut, eller høyrest ut som noko du burde undersøke nærare kan eg anbefale alle tre bøkene eg refererer aktivt til i denne teksta: After Virtue av Alasdair MacIntyre (om problem med moderne moralfilosofi og kvifor aristotelisk dydsetikk er betre), Mere Christianity av C.S. Lewis (enkel forklaring av kva kristne trur på og kvifor) og Aquinas av Edward Feser (innføring i filosofien til Thomas Aquinas).

Kunsten å lytte

NRK viste i går at berre om lag halvparten av festivalpublikum går på festivalar for musikken sin del. Nesten like mange er der for det sosiale sin del. I og for seg sjølv er det ingenting i vegen med at folk vil bruke ein slik arena til å vere sosiale, men eg trur dette representerer ein mangel i det norske folks forhold til musikk.

Sjå for deg at du var på kunstutstilling, og inn kom ein ung vennegjeng. Dei går litt rundt omkring i rommet, drikk nokre ølboksar kvar, snakkar høglydt og bryr seg påfallande lite om kunsten. Etter å ha tatt ein selfie ved eit Rembrandt-måleri går dei tilbake til ein lang, og tydeligvis veldig morosam, intern samtale. Du ville antakeleg synest dette var ganske respektlaust, eller i det aller minste veldig rart. Men sjølv om det er satt på spissen, er dette ikkje uvanleg oppførsel på konsertar, utan at vi reagerer nemneverdig på det. Kvifor er musikken den kunstforma det skal vere så mykje mindre respekt for enn andre kunstformer?

Kanskje er det ikkje så eintydig negativt. Grunnen er nok ganske enkelt at musikken har klart det dei fleste andre kunstformer ikkje har klart - å nå fram til heile folket. Då er det naturleg at dei høgkulturelle normene også forsvinn. Det trur eg kan vere ein god ting. Musikken bør opplevast som noko lett tilgjengeleg, og ikkje noko heilagt som ein må vaske seg på føtene før ein møter. Samtidig betyr ikkje det at det er likegyldig korleis vi forheld oss til den.

Hovudproblemet er ikkje publikumskulturen på festivalar, men måten vi lyttar til musikken på. Vi høyrer på musikk når vi trenar, jobbar, vaskar; mange har til og med ei eiga speleliste med sovemusikk. Men kor ofte set vi oss ned og høyrer på eit album eller ein symfoni, berre for å høyre på den, og utan å gjere noko anna samtidig? Med mindre du er spesielt interessert, er svaret truleg ganske sjeldan. Musikk har for mange blitt noko i bakgrunnen, noko sekundært. Men for å vere eit godt publikum og ein god lyttar må vi sette musikken i framgrunnen, og vere aktive lyttarar.

Musikk er spesielt i det at publikum har stor påverknadskraft. Det er lyttarane meir enn musikarane som bestemmer kva slags musikk som skal overleve og kva som skal døy ut. Men når lyttarane har så stor påverknad på den musikalske utviklinga, iallfall innan populærmusikken, bør dei også vere bevisste på kva dei høyrer på – og kva dei likar. Apati er like farleg for musikken som for demokratiet.

Dessutan trur eg ein vil oppleve ei langt større glede når ein byrjar å høyre meir aktivt på musikken. På same måten som ein bør ta seg god tid, og full konsentrasjon, for å nyte eit godt måltid eller ei vakker utsikt, er det også med musikken. Jo meir ein fokuserer på den, jo djupare blir opplevinga. Kanskje oppdagar ein heilt nye ting, ei fiolinstemme ein aldri har tenkt over før?

Korleis kan vi så bli meir aktive lyttarar? Jo, det er ganske enkelt eigentleg. Berre sett deg ned, legg vekk mobilen, og høyr gjennom eit album, eller berre ein song. Konsentrer deg fullt ut om musikken. Høyr på teksten, melodien, instrumenteringa, akkordane. Spør deg sjølv, likar eg dette? Kva er det eg likar/ikkje likar? Oppdag og nyt!

Liding - nokre kristne refleksjonar

Få filosofiske og teologiske problem er meir diskutert enn spørsmålet «kvifor skjer vonde ting med gode menneske». Eg har ikkje tenkt å prøve å svare på det spørsmålet i denne teksten, det får heller bli ein annan gong. Dette er ikkje eit forsøk på argumentere for eller forsvare noko, men heller enkelte refleksjonar som kanskje kan vere til nytte for å betre forstå liding frå eit kristent synspunkt.

Job – urettferdig liding

I det gamle testamentet er det ei bok som heite Job. Den handlar om ein mann ved namn Job som «var ein from og rettskaffen mann som frykta Gud og heldt seg borte frå alt vondt» (Job 1,1). Så misser Job alt han har: dyra, tenerane og ikkje minst borna sine og han får oppleve store fysiske smerter. Då byrjer Job å klage på kor vondt han har det, og kor urettferdig det er, med lystige fraser som denne:

«Om berre bøna mi vart høyrd,

            om Gud ville oppfylla mitt håp!

  Om han berre ville knusa meg,

            lyfta handa si og gjera ende på meg!» (Job 6,8-9)

Så kjem nokre venar av Job, som fortel han at han må slutte å klage, og at han lid fordi han har gjort noko galt, og at Gud straffar han. Mesteparten av boka er veksling mellom Job som hevdar han ikkje fortener denne straffa og vennane som hevdar at han ikkje ville ha lidd om han ikkje hadde fortent det. Etter lange diskusjonar kjem plutseleg Gud og talar til Job. Gud seier først og fremst at han er mektigare og veit mykje meir enn Job og at Job ikkje forstår korleis verda fungerer. Men det som er interessant er at Gud (etter å ha irettesett Job litt) velsignar Job og blir sint på vennane hans. For dei har tala usant om Gud, og det har ikkje Job. Deretter får Job mykje husdyr og søner og døtrer og alt blir bra (ein interessant detalj er at Job gir arverett til døtrene sine på lik linje med sønene, er Job verdas første feminist? ;))

Så kva kan vi eigentleg lære av Jobs bok? Den gir i grunnen ikkje noko tilfredstillande svar på kvifor det skjer vonde ting med rettferdige folk. Men vi kan vite at det skjer, at vondskap kan ramme alle, uansett kor gode dei måtte vere. Og vi får lære at det er lov å klage til Gud. Vi kan kanskje aldri forstå heilt kvifor det skjer vonde ting, men det betyr ikkje nødvendigvis at Gud straffar oss. (Også finst der sjølvsagt tilnærmingar for å gjere det lettare å forstå, til dømes har den jødiske filosofen Maimonides ein interessant tolking av Jobs bok som forsøker å svare meir på det spørsmålet.)

Jesus – den lidande Gud

Ein av dei tinga som gjer kristendommen unik, er at Gud sjølv tek del i lidinga. Gjennom å bli menneske har Gud sjølv lidd, han har opplevd det same vi kjenner på. Kanskje løyser ikkje det nokon problem i seg sjølv, men at universets skapar har blitt menneske for å kunne forstå korleis vi har det må vel vere den sterkaste moglege forma for empati. I ein profeti om Jesus står følgande:

«Han var forakta, forlaten av menneske,
          ein mann av smerte, kjend med sjukdom,
          ein dei løyner andletet for.
          Han var forakta, vi rekna han ikkje for noko.
        
      Sanneleg, våre sjukdomar tok han,
          vår smerte bar han.
          Vi tenkte: Han er ramma,
          slegen av Gud og plaga.
        
     Men han vart såra for våre brot,
          knust for våre synder.
          Straffa låg på han, vi fekk fred,
          ved hans sår vart vi lækte.» (Jes 53,3-5)

Kanskje er dette ein djupare form for kjærleik enn det ville vore å utslette all liding umiddelbart? Uansett er det nok langt meir komplisert å gjere det enn vi ser for oss, men då er det jo ei trøyst at vi har ein Gud som bryr seg så mykje om oss, og som vi veit vil gjere det som er best for oss.

Guds løfte

Eit gjennomgåande tema i bibelen er at Gud skal ordne opp i all urettferd, og skape ei ny, perfekt verd utan liding. Dette ser vi tydeleg heilt på slutten av Bibelen:

«Sjå, Guds bustad er hos menneska.
           Han skal bu hos dei,
           og dei skal vera hans folk,
          og Gud sjølv skal vera hos dei.
           Han skal vera deira Gud.
        
        Han skal tørka kvar tåre frå auga deira,
          og døden skal ikkje vera meir,
          og ikkje sorg og ikkje skrik og ikkje pine.
          For det som ein gong var, er borte.» (Op 21,3-4)

Mykje er abstrakt og verkar rart i Johannes Openberring. Men det blir i alle fall ikkje lagt skjul på at alt skal ordne seg, alt skal bli bra. Det står at i denne perfekte verda, det nye Jerusalem, skal der ikkje vere noko tempel, for Gud skal bu hos menneska, og det trengst inga sol, for han skal lyse opp.

Vi er ikkje på den nye jorda enda. Vi er på den ei jord som dessverre har mykje vondskap og liding. Men som kristne har vi all rett til å reagere på det, på å klage på at det er urettferdig, og ikkje minst til å gjere noko med det. Og så kan vi også vite at Gud er med oss i all vår liding, at han veit korleis vi har det og at han vil gjere noko med det, når tida er rett. Kanskje forstår vi ikkje alt, kanskje synest vi fortsatt at Gud er fråverande og urettferdig. Og det er greitt. Det er i bibelen og kyrkjehistorie tydelig at det er rom for slike tankar, og det er kanskje like viktig som å komme med gode svar på problemet.

Svar på spørsmål frå Grill ein kristen

Som ein del av skepsisveka ved Volda Vgs arrangerte vi grill ein kristen. Sidan det kom inn så mange spørsmål fekk vi ikkje tid til å besvare alle spørsmåla på berre 40 minutts tid. Difor vil eg prøve å besvare kort ein del av spørsmåla som kom inn her.

Om Gud skapte verda, kven skapte Gud?

Dette må vel seiast å vere ei klassisk innvending. Svaret er riktig nok ganske enkelt: Gud er ikkje skapt. Gud har eksistert til evig tid, i motsetning til verda, som har ein start. Dermed treng ikkje Gud å ha nokon skapar. Tvert om er ein av definisjonane på Gud at han er det mest grunnleggande som eksisterer, med andre ord er han ikkje avhengig av noko anna for å eksistere. Og då er vi inne på eit argument for Guds eksistens kalla det kosmologiske argument, som eg har skrive meir om her: http://polykarpapologia.blogspot.no/2016/04/hna-egget-og-gud.html

Kvifor trur du på Gud når einaste «beviset» er ei gammal bok?

Ganske enkelt trur eg ikkje at Bibelen er det einaste beviset for at Gud eksisterer. Då ville ein fort hamna i ein sirkelargumentasjon der ein trur på Bibelen fordi den er Guds ord og trur på Gud fordi det står i Bibelen. Så dum er verken eg eller dei fleste andre kristne. Eg trur derimot at der finst ei rekke gode grunnar til å tru på Gud som vi kan komme fram til ved hjelp av observasjonar av verda og bruk av logikk. Ein av desse grunnane står det om i innlegget ovanfor. For ei litt djupare forklaring på korleis ein kan bevise Gud, sjå her: http://polykarpapologia.blogspot.no/2016/03/kan-gud-bevisast.html

Kvifor trur du på det som står i Bibelen?

 Dette spørsmålet må nok svarast i to delar. Det første er grunnen til at eg trur på det som står i Bibelen. Grunnen til det er ganske enkelt at eg trur Jesus er Guds son, noko som kan argumenterast for historisk (sjå her: http://polykarpapologia.blogspot.no/2016/07/stod-jesus-opp-fra-dei-dydde-del-1.html). Vi veit at Evangelia og breva er gode historiske kjelder om Jesu liv, dei beste vi har, og det i seg sjølv forsvarar å tru på mesteparten av innhaldet i dei. I tillegg er dei skrive av disiplane til Jesus eller deira disiplar, noko som gjer at vi kan stole på at innhaldet er i tråd med Jesu lære. Når det gjeld det gamle testamentet er det noko meir usikkert sett frå eit historisk perspektiv. Men vi veit at Jesus og disiplane hans brukte desse skriftene som sine heilage skrifter, og dermed kan vi som kristne i dag også gjere det.

Så er spørsmålet, kva vil det seie å tru på Bibelen? Eg trur på Bibelen som Guds ord til menneska, det betyr at den har ein viktig bodskap om Gud og oss. Det betyr derimot ikkje at Bibelen alltid er bokstavleg sann. Den kan t.d. bruke overdrivingar eller forenklingar for å få fram bodskapet, og den inneheld mange sjangrar, deriblant poesi. Med andre ord trur eg at det teologiske innhaldet i Bibelen er sann, men ikkje at den er ei naturfagsbok eller for den saks skuld ei historiebok, og den er dermed ikkje nødvendigvis bokstavleg sann i den type spørsmål.

Då Gud skapte jorda skapte han alle dyra og Adam og Eva.  Men kva med dinosaurane? Vi har jo funne bein og skjellet, så kvifor utelet Bibelen dinosaurane?

Dette heng saman med det førre spørsmålet. Bibelen utgjev seg aldri for å vere ei komplett naturfagsbok, eller ei naturfagsbok i det heile. Ein kunne like gjerne spør kvifor Bibelen aldri nemner dovendyr eller svarte kaimanar. Om Bibelen skulle ramsa opp alle levande skapningar på Jorda gjennom alle tider ville det vore liten plass til å fortelje om Gud, menneske og frelse. Dessutan fanst ikkje ordet dinosaur før på 1800-tallet, fleire tusen år etter Bibelen vart skriven. I tillegg er skapingsforteljinga skriven på ein slik måte at ein neppe bør oppfatte den som eit forsøk på ei vitskapleg tekst. Den har mange poetiske kjenneteikn, og dermed bør ein kanskje fokusere på bodskapen i teksten, som er å vise kor mektig Gud er og at han har skapt alt.

Korleis har det seg at Eva berre fekk søner? Korleis fekk dei då etterkomarar?

Det er fleire måtar å forstå desse kappittela i første mosebok på, men det verkar tydeleg at Adam og Eva  og deira søner ikkje var dei einaste menneska på jorda. Kain (sonen av Adam og Eva) reiser til dømes lengre nord og får barn med ei dame der. Det kan også nemnast at i følgje 1. mos 5,4 fekk Adam både søner og døtrer, men det er for så vidt ikkje poenget. Adam og Eva var kort sagt ikkje dei einaste menneska på jorda. Dei kan likevel ha vore dei første, eller dei kan vere eit utvalt par frå ei gruppe av dei første menneska, eller dei kan ha ein meir symbolsk betydning (ettersom namna på hebraisk tyder menneske og kvinne). Dette er det som sagt mange ulike syn på.

Folk har jo latt seg drepe i alle kulturar/religionar for det dei trur på, kvifor er dette annleis i kristendommen?

Dette kom truleg som ein respons på noko som vart sagt i salen, men den konteksten har vi dessverre ikkje lenger. Eg trur likevel at dette er eit spørsmål om kvifor det at disiplane lot seg drepe for trua på Jesu oppstode aukar sannsynet for at det er sant. Det stemmer for så vidt at folk har latt seg drepe for veldig mykje ulikt. Det som er spesielt med disiplane til Jesus er at dei lot seg drepe for noko dei sjølv visste om var sant eller ikkje. Med andre ord, dersom disiplane dikta opp at Jesus stod opp frå dei døde, så ville det vore veldig rart å vere villig til å døy for det. Mange er villige til å døy for ei løgn dei trur på – ingen vil døy for ei løgn dei sjølv veit ikkje er sann. Dermed kan vi vere ganske sikre på at dei ikkje dikta det opp. Då må der vere ei anna forklaring. Les meir om det her: (http://polykarpapologia.blogspot.no/2016/08/stod-jesus-opp-fra-dei-dde-del-2.html)

Kvifor feira vi Jesu fødsel i desember når forskarar har funne ut at han vart fødd om sommaren?

Forskarar har ikkje funne ut at Jesus var fødd om sommaren, datoen for Jesu fødsel er ukjend. Dateringa av Jesu fødsel til 25. desember har røtter tilbake til 100-tallet. I følgje jødisk tradisjon var dødsdatoen og unnfangelsesdatoen for profetar den same, og ettersom ein meinte Jesus døde 25. mars, så må han ha blitt unnfanga 25. mars og fødd ni månadar seinare, 25. desember. Forøvrig kan det nemnast at det i nyare tid har blitt ei populær oppfatning at dateringa av Jesu fødsel heng saman med hedenske høgtider på same tid, men som Bjørn Are Davidsen skriv på sin blogg er det tvilsamt: http://dekodet.blogspot.no/2016/12/frste-juledag-er-ikke-vintersolverv.html

Kvifor finst det ikkje nyare mirakel eller hendingar der Gud har vist seg og prata til folk eller fe?

Der finst meir enn nok av folk i verda som hevdar dei har opplevd mirakel, truleg har mange av dei naturlege forklaringar, men eg vil likevel ikkje utelukke umiddelbart at det finst dømer på mirakel i nyare tid. Samtidig kan Gud ha gode grunnar til å ikkje utføre mirakel heile tida og overalt. Då ville verda vore ganske ulik slik den er, den ville blitt meir kaotisk og uforutsigbar. I ei slik verd er det vanskeleg å sjå for seg at ein kunne drive naturvitskap på ein nyttig måte, fordi det ville vore vanskeleg å finne naturlovar basert på mønster i våre observasjonar om Gud stadig skulle gripe inn og «overstyre» naturlovene. Ein anna grunn kan vere at dersom Gud skulle vist seg veldig tydeleg fram ville vi kanskje bli redd for han, i staden for å ha ein kjærleg relasjon til han.

Jesus døde for å påta seg vår straff, korleis kan ein person si straff sonast av ein annan? Kva er poenget med å straffe nokon i det heile tatt, vist det ikkje er same individet som begikk forbrytelsen?

Dette er eit veldig godt spørsmål, som eg dessverre ikkje har tid til å gi eit fullgodt svar på. Men noko som kanskje likevel kan hjelpe til med å forstå seg på korleis Jesu kunne sone for oss er å bruke nokre andre bileter. Tenk deg at du låner bilen til faren din, og så køyrer du for fort, og kræsjar slik at bilen blir øydelagd, men du er heldig og overlever. Du har sjølvsagt ikkje råd til å betale tilbake det bilen kosta, og forsikringa dekker det ikkje, sidan du køyrde for fort.  Men faren din tilgjev deg, og seier du slepp å betale tilbake, og han kjøpar ein ny bil for eigne pengar. Som du sikkert har skjønt er dette ein allegori på Gud og menneska. «du-et» representerer heile menneskeheita, bilen representerer Guds skaparverk (inkludert oss sjølve) og faren er Gud. Alle menneske har «øydelagd» noko av skaparverket, og det er ingenting vi kan gjere for å betale tilbake til Gud. Men då har Gud, inkarnert gjennom Jesus, betalt tilbake for oss. Det er langt meir å seie om dette, men håpar det er litt meir forståeleg no.

Meiner de ein skal følgje bibelen ordrett? «Når ein mann ligg med ei kvinne som har menstruasjon, kler han henne naken og blottar kjelda hennar, og ho har sjølv blotta blodkjelda si. Dei skal begge støytast ut frå folket sitt.» (3.mos 20,18) Korleis vel de å tolke dette?

Kristne er ikkje forplikta til å følgje moselova, som dette er henta frå. Det kan vi lese tydelig hos Paulus til dømes. «De som vil bli rettferdige ved lova, er skilde frå Kristus; de er falne ut av nåden.  5 Men vi ventar i Anden, ved tru, på den rettferda som er vår von.  6 For i Kristus Jesus gjeld det verken å vera omskoren eller å vera uomskoren; her gjeld berre tru, verksam i kjærleik.» (Gal 5,4-6). Omskjering høyrer også til i moselova, og Paulus er svært tydelig på at dette ikkje er ein regel kristne skal følgje.

Innanfor med pornografi som kristen?

Eg meiner det ikkje er innanfor med pornografi uansett livssyn. Det er det fleire grunnar til. Det er litt delte meiningar i forskningsmiljøet om dei psyksiske effektane av porno, men «En gjennomgang av forskning tyder på at pornografi kan øke risiko for voldsunderstøttende holdninger og seksuell aggresjon for en liten gruppe menn» i følgje ein artikkel i Tidsskrift for Norsk Psykologforening. Sjølv om dette kanskje berre gjeld ei lita gruppe menn, er det framleis ein risiko ein burde unngå. I tillegg representerer porno mange negative haldningar, som objektifisering av kvinner og aksept for seksuelt press. Pornoindustrien er svært kynisk, og har også delvis band til menneskehandel.

Det var alle spørsmåla eg rakk å svare på i denne omgang, men om du fortsatt sit med eit ubesvart spørsmål, eller ønskjer eit lengre svar er det berre å ta kontakt.

Det vanskelege religionsomgrepet

Religion. Eit ord alle trur dei veit kva betyr, men ingen klarar å forklare. Sjølv om omgrepet nok har noko for seg, trur eg det er fleire problem med måten det blir brukt på i det daglige.

Det opplagte problemet er jo at det er så vanskeleg å definere. Kan vi definere religion berre utifrå innhald? Då vil vi nok streve med å finne eit innhald som er felles for alt det vi til dagleg tenker på som religion, utan også å omfatte ting vi ikkje kan kalle religion. Kan vi definere det utifrå funksjon? Det vil i så fall fort bli ein litt tom definisjon som i grunnen kan romme mykje forskjellig. Dei beste definisjonane vil kanskje prøve å kombinere dei på eit eller anna vis, men ein perfekt definisjon må vi nok sjå langt etter.

Noko eg ser på som eit større problem er at mange ser ut til å bruke religion som ein homogen størrelse. Med andre ord behandlar ein religionar som om dei er nokolunde like fenomen. Særleg er dette tydelig i religionskritikk, som ofte snakkar om «ekstrem religiøsitet» som noko som vil ha like konsekvensar uansett kva religion du tilhøyrar. Men det er ganske stor forskjell på å vere sterkt overtydd om at verda går under om ein ikkje ofrar menneskjer og at ein er forplikta til å elske sin neste. Når kristne ikkje drep ikkje-truande er det ikkje fordi dei har eit liberalt forhold til Bibelen, eller ser på trua si som sekundær. Det er fordi det ikkje er i tråd med klassisk kristen tru. Sjølv om ikkje alle kristne i historia har fått med seg det. 

Det å snakke om meir og mindre religion er litt som å snakke om meir og mindre politikk. Kva konsekvensar det får er heilt avhengig av kva slags politikk det er snakk om. Det er ganske stor forskjell på meir fascisme og meir sosialdemokrati. På same måte er det store forskjellar på meir zen-buddhisme, meir luthersk kristendom og meir salafisme. Ein pinsevenn vil neppe støtte Sharia-lovar, uansett kor sterk tru han har. Kanskje heller tvert i mot.

Eit siste problem, som truleg blir tenkt lite over, er at religionsomgrepet kan skape eit kunstig skarpt skilje mellom religiøse og ikkje-religiøse. Det er ikkje nødvendigvis slik at ein kristen og ein shintoist har meir til felles enn ein kristen og ein ateist. Enten det gjeld verdssyn, levemåte eller etikk. For romarane var kristendommen så forskjellig frå den romerske religionen (særleg sidan dei ikkje dreiv ofring) at kristne vart kalla ateistar. Det herskar framleis usemje om kor vidt Buddhisme er ein religion eller «berre» eit livssyn. Når livssyn er noko alle har, og det finst minst like store forskjellar mellom forskjellige religiøse livssyn som mellom religiøse og ikkje-religiøse livssyn, så er det kanskje kunstig å gruppere dei slik i det heile? I alle fall når ein ikkje har ein klare definisjon på kva som er eit religiøst livssyn.

Religion er eit omgrep som blir brukt omtrent slik brukaren sjølv ønskjer. Det kan vere eit problem når ein ønskjer konstruktiv diskusjon mellom folk med ulike livssyn. For religionskritikarar kan religion bli eit negativt samleomgrep for alle dei er ueinige i. For visse nyreligiøse retningar kan det brukast for å framstille ulike livssyn som likare enn dei er. Religionsomgrepet kjem ikkje til å forsvinne med det første, men lat oss i det minste vere observante på desse svakheitene det har. 

Stod Jesus opp frå dei døde? Del 2 - forklaringar

I førre tekst såg eg på fem punkt, og kvifor desse er rimelig ukontroversielle historiske fakta. Desse punkta er:

1.   Jesus vart krossfest og døydde
2.  Jesus vart gravlagd og grava var seinare tom
3.  Ei rekke namngitte personar (inkludert disiplane) hevda å ha sett Jesus etter hans død
4.  Dei første kristne, inkludert  dei tidligare skeptikarane Paulus og Jakob, hevda at Jesus fysisk stod opp frå dei døydde
5.  Mange tidlege kristne leid og døyde for trua si

Kva teoriar kan då forklare desse fakta? Eg skal gå gjennom flest mogleg av teoriane som har blitt presentert, og vurdere om dei fungerer. Nokre av dei er så pass dårlege og lite brukte at eg ikkje brukar mykje tid på dei, medan andre er verdt litt grundigare gjennomgang. Her er teoriane:

Jesus overlevde krossfestinga

Tanken er altså at Jesus ikkje døydde under krossfestinga, klarte å rømme og vise seg for disiplane sine. Dette er av logiske grunnar ikkje ein særleg populær teori. Som nemnt i førre tekst viser forskinga at å overleve ei krossfesting er praktisk talt umogleg. Ein artikkel publisert i Journey of American Medical Association konkluderar slik: «Accordingly, interpretations based on the assumption that Jesus did not die on the cross appear to be at odds with modern medical knowledge.»[1] Om han på mirakuløst vis skulle ha overlevd ville det uansett ikkje forklart mykje. Disiplane ville neppe ha skildra ein torturert, svak og sterkt såra Jesus som oppstanden, langt mindre tilbedd han og døydd martyrdøden for han. Paulus og Jakob hadde ingen grunn til å bli overbevist over ein langt svakare Jesus enn han dei allereie visste om. Dermed forklarar i grunnen teorien ingenting, anna enn, i beste fall, den tomme grava.

Historia om Jesu oppstode vart dikta opp lenge etter Jesu død

Denne er fort gjort å avvise. Dei eldste kjeldene vi har viser at disiplane sjølv trudde på Jesu oppstode. 1. kor 15, som truleg er frå dei første fem åra etter Jesu død, er tydeleg på dette. Dette forklarar heller ikkje den tomme grava, eller omvendinga til Paulus og Jakob.

Historia om Jesu oppstode vart dikta opp av disiplane

Denne teorien blir ofte kombinert med påstanden om at disiplane stal liket frå grava, og dette er truleg den eldste skeptiske innvendinga. Den blir derimot lite brukt av skeptiske fagfolk i dag. For det første gjekk disiplane frå å vere pysete, svake og gøyme seg når Jesus vart krossfest, til å bli ivrige forkynnarar etter den påståtte oppstoda. Kvifor skulle ei historie dei sjølv fabrikkerte og med andre ord ikkje trudde på føre til dette? I tillegg er det svært usannsynleg at dei skulle vere villige til å gå i døden for noko dei visste ikkje var sant. Mange er villige til å døy for ei løgn dei trur på – ingen vil døy for ei løgn dei sjølv veit ikkje er sann. Det er også svært usannsynleg at ei oppdikta historie skulle klare å omvende Paulus og Jakob som nettopp var skeptiske til den kristne trua fordi dei trudde det var ei oppdikta historie.

Disiplane forveksla ein annan med Jesus

Dette kan vel ikkje seiast å vere ein veldig seriøs teori. Om nokon skulle suksessfult klare å lure disiplane til å tru at han var Jesus, måtte disiplane ha hatt ei sterk forventing av at Jesus skulle stå opp frå dei døde, noko som er tydelig at dei ikkje hadde. I tillegg er det vel rimelig usannsynleg at han skulle klare å lure Jesu eigen bror Jakob. I tillegg viser Jesus hola i hendene og føtene til disiplane. [2]

Hallusinasjonsteorien

Når disiplane trudde dei såg Jesus var det eigentleg berre ein hallusinasjon, kanskje var dei påverka av alkohol? Denne teorien er også høgst problematisk. For det første er hallusinasjon nesten alltid kun ein-sanseleg, typisk er det noko du ser. Alle skildringane av dei opplevingane disiplane og Paulus hadde viser at fleire sansar er involverte. Disiplane både såg Jesus, høyrte han og tok på han. [3] Eit enda større problem er at hallusinasjon er eit individuelt fenomen, medan det er grupper av personar som opplevde å møte Jesus (alle disiplane på ein gong, Emmaus-vandrarane, Paulus med reisefølge, Jakob og 500 på ein gong).[4] Gruppehallusinasjonar er ekstremt sjeldne, og førekjem berre under visse forhold, m.a. må det vere ei forventing av at noko skal skje, ei oppglødd stemning, og dei som hallusinerer må gjerne ha blitt informert om kva dei skal sjå på førehand. I tillegg vil det vere store variasjonar i kva folk hallusinerer[5]. Disiplane hadde inga forventing om at Jesus skulle stå opp frå dei døde, i staden ser vi at dei først ikkje trur på Maria Magdalena, Peter og Johannes når dei seier kva dei har sett[6], og at dei først ikkje kjenner igjen Jesus når dei møter han. [7] Disiplane var dessutan ikkje oppglødde, men sørgande.[8] Det største problemet er nok at Jesus viste seg for mange folk på forskjellige stadar. At ulike folk skal ha hatt same hallusinasjon i ulike situasjonar er praktisk talt umogleg. Det er dessutan svært problematisk å hevde at Paulus og Jakob skulle ha hatt ein slik hallusinasjon ettersom dei sjølv var skeptiske til dei kristne. Hallusinasjonar forklarar heller ikkje den tomme grava.

Kognitiv dissonans

Kognitiv dissonans er eit psykologisk fenomen som består av at ein nektar å gi opp ein truspåstand sjølv om den blir møtt med harde motbevis. Dette kan typisk skje når ein har ei svært sterk forventing til noko, som så ikkje skjer. Tilsynelatande kan dette passe bra for å skildre disiplane: dei hadde ei sterk forventing om at Jesus var Messias og skulle frelse Israel, og vart dermed svært skuffa og overraska når han døde. Teorien har likevel klare problem. For det første verkar det usannsynleg at så mange skal ha opplevd ein så sterk kognitiv dissonans, som dei i tillegg er villig til å døy for. Eit større problem er at det ikkje forklarar kvifor dei trudde Jesus stod opp frå dei døde, ettersom det ikkje var noko verken jødar eller heidningar trudde var mogleg i samtida.[9] Og om dette skjedde, kvifor kom ingen liknande påstandar når andre påståtte Messias-ar døde? Det var ingen mangel på folk som påsto dei var Messias i tida før og etter Jesus levde, men alle andre mista alle sine følgjarar når den påståtte Messias-en døde. [10] Kognitiv dissonans kan heller ikkje forklare korleis skeptikarane Paulus og Jakob såg den oppstadne Jesus, eller den tomme grava.

Kombinasjon av fleire teoriar

Ein del moderne skeptikarar foreslår ein kombinasjon av desse teoriane som ei løysing på problemet. Det er derimot ganske problematisk. For det første så må alle teoriane du kombinerer vere moglege og sannsynlege forklaringar, noko vi har sett dei ikkje er. For det andre blir den heilheitlege teorien enda meir usannsynleg når du kombinerer fleire teoriar, på same måte som det er meir usannsynleg å få 4 seksarar på rad enn å få ein seksar når ein kastar terning. I tillegg kan ein også bruke Ockhams barberkniv på denne teorien. Ochams barberkniv er eit prinsipp som seier at den teorien som er enklast (har færrast antakingar) er den beste (som hovudregel). Ein teori som antek både at liket vart stelt, gruppehallusinasjon, kognitiv dissonans etc. er heilt klart ikkje ein enkel teori.

Jesus var eit romvesen

Hehe. Denne la eg berre til fordi den er morosam. Om nokon faktisk trur at Jesus var eit romvesen, ta gjerne kontakt med meg.

Jesus stod opp frå dei døde

Kanskje var det sant det disiplane såg, kanskje var det faktisk den oppstadne Jesus. Dette er den einaste teorien som kan forklare alle dei fem nemnte punkta. Den gir også meining i konteksten; Då var Jesus den han sa han var og det dei første kristne sa stemde. Då stemde dei gamle-testamentlege profetiane som Paulus og evangelistane refererer til. Men er ikkje denne teorien den minst sannsynlege, ettersom mirakel alltid er den minst sannsynlege forklaringa? Ikkje dersom vi opnar for at Gud faktisk kan eksistere. Dersom vi hevdar at det er umogleg at Gud eksisterer vil dette sjølvsagt vere ei totalt usannsynleg forklaring. Men dersom du seier at det i det minste er ein reel moglegheit, så er dette den mest koherente forklaringa. Og då er det kanskje verdt å utforske Jesus litt nærmare?

---

[1] William D. Edwards, MD; Wesley J. Gabel, MDiv; Floyd E. Hosmer, MS, AMI (1986). On the physical death of Jesus Christ. JAMA vol. 255 nr. 11

[2] Luk 24, 36-42

[3] Joh 20,27; Luk 24, 36-42

[4] 1. kor 15; Luk 24

[5] Zusne, Leonard & Jones, Warren H.: Anomalistic Psychology: A Study of Extraordinary Phenomena of Behavior and Experience

[6] Mark 16, 9-12;

[7] Luk 24, 13-42

[8] Mark 16,10

[9] Aeschylus: Eumenides; http://plato.stanford.edu/entries/afterlife/

[10] T.d. den mest innflytelsesrike, Simon Bar Kokhba, kan lesast om her: https://en.wikipedia.org/wiki/Bar_Kokhba_revolt

Stod Jesus opp frå dei døde? Del 1 - Historiske fakta

Frå: https://www.flickr.com/photos/waitingfortheword/6555083165 under CC-lisens

For å kunne vite om Jesus faktisk stod opp frå dei døde må vi sjå på kva vi veit av historiske fakta og kva forklaringar desse faktaa kan ha. Merk at eg i denne teksten ikkje antek at Bibelen er Guds ord, eller i sin heilheit sann, men referer til den som eit historisk dokument på lik linje med andre tekstar frå den tida (og på same måte som historikarar av alle trusretningar gjer). Eg vil starte med å sjå på nokre svært ukontroversielle historiske fakta og etterpå vurdere dei ulike forklaringane.. Desse fakta er:

1.  Jesus vart krossfest og døydde
2.  Jesus vart gravlagd og grava var seinare tom
3.  Ei rekke namngitte personar (inkludert disiplane) hevda å ha sett Jesus etter hans død
4.  Dei første kristne, inkludert  dei tidligare skeptikarane Paulus og Jakob, hevda at Jesus fysisk stod opp frå dei døydde
5.  Mange tidlege kristne leid og døyde for trua si

Desse punkta er akseptert av så å seie alle forskarar på området. Kun punkt 2 har ei nemneverdig gruppe motstandarar hos historikarar, men det er veldig gode grunnar til å tru at Jesus vart gravlagd og at grava vart funnen tom. La meg likevel grunngi kvifor desse punkta er så sikre.

At Jesus vart krossfest er stadfesta av ei rekke kjelder frå samtida, både kristne og ikkje-kristne. Blant dei ikkje-kristne kan ein nemne den jødiske historikaren Josefus[1][2] og den romerske historikaren Tacitus[3], som begge bekreftar at Jesus vart krossfest av Pontius Pilatus. Dei kristne inkluderar Paulus, Markus, Matteus & Lukas, Johannes med fleire, alle skrive i løpet av det første århundret. Det bør også nemnast at dei kristne hadde ingen grunn til å dikte opp ei korsfesting, ettersom det vart rekna som den minst ærefulle måten å døy på, og med andre ord var noko dei absolutt ikkje forventa av Messias. Så vil kanskje nokon hevde at Jesus kan ha overlevd korsfestinga. Det ville i så fall vere eit like stort mirakel som at han stod opp, for forsking viser at det ikkje er mogleg å overleve ei korshenging.[4] Dessutan var romarane erfarne med dødsstraff, så om nokon skulle ha overlevd ville dei fort ha drepe han. (Sett at han skulle ha overlevd korshenginga ville det vel dessutan vore lite sannsynleg at nokon skulle komme til å tilbe han, ettersom han då ville likne meir på roten kjøttdeig enn noko guddommeleg).

Som nemnt er det altså større ueinigheit om grava var tom, men omtrent 75% av det relevante forskarmiljøet aksepterer dette punktet.[5] At grava vart funne tom er nemnt i alle evangelia[6] og dessutan implisert i 1. kor 15, som er ei tidleg kristen truvedkjenning som truleg stammar frå dei første fem åra etter Jesu død[7]. Med andre ord hevda dei eldste kristne kjeldene at grava var funne tom. Dei seier også at Jesus vart gravlagd i ei grav i Jerusalem som tilhøyrte Josef av Arimatea, som var ein del av jødanes eldsteråd, deira høgaste organ. Det er svært usannsynleg at dei kristne kunne ha dikta opp noko om ein så kjend person, for då ville jødane enkelt kunne protestert. Likevel finn ein ingen som protesterer på at grava var tom i den tidlege debatten mellom kristne og ikkje-kristne. I staden kjem dei med ein teori om at disiplane stal liket, noko som betyr at dei aksepterer at grava var tom.[8] Av dei viktigaste grunnane til at dei fleste historikarar aksepterer at grava var funnen tom, er det at det var kvinner som fann den tomme grava. På den tida vart ikkje kvinner sett på som truverdige vitner[9], og dersom evangelieforfattarane skulle dikte opp historia om den tomme grava ville det vert svært kontraproduktivt å dikte opp kvinner som dei første vitna. Nettopp det at kvinner var dei første vitna blir faktisk brukt som argument mot kristendommen av jøden Celsus på 100-tallet.[10]

Punkt tre er vel så lite kontroversielt som det er mogleg å få det. 1. kor 15,3-7, som tidligare nemnt er den eldste delen av det nye testamentet, seier følgande:

«For først og fremst overgav eg til dykk det som eg sjølv hadde motteke,

at Kristus døydde for syndene våre, som skriftene har sagt,

at han vart gravlagd,

at han stod opp att tredje dagen, som skriftene har sagt,

og at han synte seg for Kefas og deretter for dei tolv.

Så synte han seg for meir enn fem hundre sysken på ein gong. Dei fleste av dei lever enno, men nokre har sovna inn. Sidan synte han seg for Jakob, så for alle apostlane. Og aller sist synte han seg òg for meg, eg som berre er eit ufullbore foster.»

Denne overleveringa seier altså at Jesus viste seg for disiplane, Jakob (bror til Jesus), Paulus, og 500 menneske på ein gong. Ettersom dette stammar frå så kort tid etter det skjedde, og mesteparten av desse personane framleis lev når denne truvedkjenninga vart laga (og til dels også når Paulus skreiv den i korinterbrevet), er det all grunn til å tru at desse personane faktisk hadde ei oppleving av å sjå han.  Dette blir også støtta av dei andre bibelske kjeldene.

Kva så med den fjerde påstanden? Det er jo som sagt ganske tydelig at disiplane m.fl. hevda å ha sett Jesus kort tid etter hans døyd, men trengte det å vere ei fysisk oppstode og ikkje berre ei åndeleg oppstode? For det første bør det nemnast at i dåtidas jødedom trudde ein ikkje på åndeleg oppstode, men på fysisk oppstode. Når dommedag kjem skal alle kroppar reisast opp att fysisk, hevda dei, og ettersom disiplane var jødar er det liten grunn til at dei skulle tru på noko anna. Dessutan ser vi i skildringane i evangelia at dei presiserer at Jesus har ein fysisk kropp, t.d. står det i Lukasevangeliet «Sjå hendene og føtene mine. Det er eg. Ta på meg og sjå! Ei ånd har ikkje kjøt og bein, som de ser eg har»[11], like etterpå et den oppstandne Jesus fisk, som også er ein veldig fysisk aktivitet.

Også den tidlegare forfølgjaren av kristne, Saulus av Tarsus, betre kjent under hans kristne namn Paulus, hevda å ha sett den oppstandne Jesus, og at det var nettopp det som fekk han til å vende om frå forfølging til tru[12]. At han var motstandar og forfølgjar av den kristne kyrkja er dokumentert både i hans eigne brev[13] og apostelgjerningane[14] (skrive av Lukas).

Jakob, bror til Jesus, var også skeptikar medan Jesus levde, i likskap med dei andre brødrane til Jesus.[15] Etter Jesu døyd vart han truande og endåtil ein viktig leiar i kyrkja i Jerusalem. [16]Jakob er også nemnt i lista over menneske som den oppstandne Jesus har vist seg for i den tidlege kristne truvedkjenninga i 1. kor 15. I tillegg er ei av bøkene i NT, Jakobs brev, angiveleg skrive av Jakob.

At dei kristne vart forfølgde og drepne for trua si er også veldokumentert i kristne så vel som ikkje-kristne kjelder. Vi veit mellom anna at Jakob[17], Paulus og Peter[18] leid martyrdøyden. I apostelgjerningane er det mange skildringar av at apostlane lid for trua si. Den romerske historikaren Tacitus skriv at Nero avretta ei rekke kristne etter brannen i Roma (år 64), i første omgang dei som sjølv innrømde å vere kristne (nokre vart brent for å nyttast til «nattlig belysing»)[19].  I eit brev til keisar Trajan spør Plinius den yngre, ein romersk guvernør, om kva han skal gjere med dei som er skulda for å vere kristne. Plinius seier han har avretta dei som gjentekne gongar har innrømt å vere kristne, også når dei har blitt trua med straff, medan dei som nekta for å vere kristne, og «beviste» det ved å tilbe dei romerske gudane og forbanne Kristus vart sett fri. Trajan seier seg eining i denne metoden.[20]

No er denne teksten allereie altfor lang, og enda har vi ikkje kome lenger enn å påpeike nokre enkle fakta. Desse kan vel ha andre forklaringar enn at Jesus faktisk var Messias? Ein god del andre forklaringar har blitt foreslått og i neste tekst vil eg sjå på dei og vurdere kva som er den beste forklaringa på dei historiske faktaa.

Les del 2 her

---

[1] Flavius Josefus: Antiquities of the Jews, bok XVIII

[2] I denne teksten av Josefus blir Jesus omtalt som Kristus. I tillegg til nokre andre detaljar har dette ført til at historikarar meinar denne delen av teksten har blitt modifisert av seinare kopistar. Ein har seinare funne ein arabisk kopi av denne teksten som er meir moderat i omtalen av Jesus, og som ein reknar med ligg nærare originalen. Også her blir korsfestinga skildra.

[3] Publius Cornelius Tacitus: Annals, bok XV

[4] William D. Edwards, MD; Wesley J. Gabel, MDiv; Floyd E. Hosmer, MS, AMI (1986). On the physical death of Jesus Christ. JAMA vol. 255 nr. 11.

[5] Habermas, Gary R. & Licona, Micheal R. (2004). The case for the Resurrection of Jesus. Kregel Publications.

[6] Matt 27,57-28,10; Mark 15,42-16,8; Lukas 23,50-24,12; Joh 19,38-20,10

[7]  Wolfhart Pannenberg, Jesus—God and Man translated Lewis Wilkins and Duane Pribe (Philadelphia: Westminster, 1968) p. 90; Oscar Cullmann, The Early church: Studies in Early Christian History and Theology, ed. A. J. B. Higgins (Philadelphia: Westminster, 1966) p. 66–66; R. E. Brown, The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus (New York: Paulist Press, 1973) pp. 81; Thomas Sheehan, First Coming: How the Kingdom of God Became Christianity (New York: Random House, 1986) pp. 110, 118; Ulrich Wilckens, Resurrection translated A. M. Stewart (Edinburgh: Saint Andrew, 1977) p. 2; Hans Grass, Ostergeschen und Osterberichte, Second Edition (Gottingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1962) p. 96. Referert på wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/1_Corinthians_15#Resurrection_of_Jesus:_1-11), lasta ned 14.07.2016

[8] Denne teorien blir nemnt i Matteusevangeliet (Matt 27,64; 28,12-15). Jøden Trypho brukar den òg i debatt med den kristne apologeten Justin Martyr sjå: Schaff, Phillip (1885): Ante-Niceen Fathers Vol. 1. Dialogue of Justin, Philosopher and Martyr, with Trypho, a Jew.

[9] Flavius Josefus: Antiquities of the Jews, bok IV

[10] Origenes Adamantios: Contra Celsus. Bok II

[11] Luk 24,39

[12] Apg 9,1-9; 1. Kor 15,8; Gal 1,12-16

[13] 1. Kor 15, 9; 1. Gal 1,13-14; Fil 3,6

[14] Apg 7,58-8,3; 9,1-2

[15] Mark 6,3-4; Joh 7,5

[16] Apg 15,12-21; Gal 1,19

[17] Flavius Josefus: Antiquities of the Jews, bok XX

[18] Clement av Roma: The first Epistle of Clement to the Corinthians; Quintus Septimius Florens Tertullianus: Scorpiace

[19] Publius Cornelius Tacitus: Annals, bok XV

[20] Plinius den yngre: Letters. 10.96-97